یکی از قسمت‌های به ظاهر ساده اما بسیار کاربردی در سیستم‌های تهویه مطبوع (HVAC)، دمپر (Damper) یا دریچه کنترلی جریان هوا است. احتمالا یک نمونه رایج از دمپرها را در خروجی دریچه کولر دیده‌اید. وظیفه اصلی دمپرها، در حقیقت کنترل جریان هوا (به صورت اتوماتیک یا دستی) از طریق قطع و وصل یا تنظیم مقدار جریان هوای ورودی به محیط کار، خانه یا کارگاه‌ها است.
اهمیت این سیستم در تهویه و تنظیم جریان هوا بسیار بالا است؛ تا جایی که نبودن دمپر، در اغلب موارد، منجر به افزایش آلودگی، عدم توازن در هوادهی، تغییر نامناسب دمای هوا و حتی ایجاد صدای ناخوشایند در محیط زندگی می‌شود. در این مقاله از گروه صنعتی بستانچی قصد داریم به این سوال بپردازیم که دمپر چیست و چه کاربردی در سیستم‌های تهویه مطبوع دارد؟ همچنین انواع آن را بررسی خواهیم کرد.
دمپر چیست؟
به زبان ساده، دمپر، یک دریچه از جنس آلومینیوم، استیل یا گالوانیزه است که با داشتن چندین تیغه یا پره، جریان هوای (گرم یا سرد) خارج شده از سیستم‌های تهویه هوا را کنترل می‌کند. البته استفاده از دمپر، تنها برای کنترل جریان هوا نیست؛ در کاربردهای غیر تهویه مطبوع، از آن برای کنترل جریان گاز، آتش و غیره نیز استفاده می‌شود.
این وسیله، جریان هوا را به صورت دستی یا اتوماتیک تنظیم می‌کند. این یعنی، پره‌ها یا با نیروی دست یا با کمک یک الکتروموتور، می‌توانند جریان هوا را قطع، وصل یا تنظیم کنند. در مواردی هم، تیغه‌ها در حالتی قرار می‌گیرند تا جهت حرکت جریان هوا را تغییر دهند.
اکنون که متوجه شدیم دمپر چیست؛ خوب است بدانید که تعداد تیغه‌ها در این وسیله، متغیر است و ممکن است در یک دمپر سیستم تهویه هوا، یک تیغه یا چند تیغه وجود داشته باشد. در حالتی که دمپر، چند تیغه دارد؛ تیغه‌ها یا به صورت موازی یا متقابل در کنار یکدیگر قرار دارند.
زمانی که از دمپر استفاده می‌کنید، جریان هوای خارج شده از هواساز یا سیستم تهویه هوا، به یک جریان یکنواخت و هدفمند تبدیل می‌شود؛ به همین دلیل، دمپرها میزان رضایت ساکنین از کیفیت هوا و تهویه مطبوع ساحتمان را افزایش می‌دهند.
مهم‌ترین کاربردهای دمپر چیست؟
مهم‌ترین کاربرد دمپر چیست؟ جالب است بدانید که دمپرها در سیستم تهویه هوا، دقیقا همان کاری را می‌کنند که شیرهای آب در آبرسانی انجام می‌دهند. در حقیقت دمپرها، بهترین وسیله برای جهت دادن به جریان هوا، قطع کردن یا وصل کردن آن یا تنظیم دبی هستند. با نصب دمپر در مسیر جریان هوا (خروجی کانال‌های تهویه، محل انشعاب کانال‌ها و …)، می‌توان به راحتی دبی جریان را کاهش یا افزایش داد. با این کار، می‌توانید دمای محیط زندگی یا محل کار خود را در تابستان یا زمستان، متناسب با شرایط تغییر دهید.
یکی از کاربردهای دمپر در تهویه هوا است، بنابراین اگر می خواهید با ۳ نوع تهویه اصلی سیستم پارکینگ آشنا شوید، می توانید به پایگاه دانش مراجعه کنید.
معرفی انواع دمپر سیستم تهویه هوا
دمپر سیستم تهویه هوا، متناسب با ساختار و کاربردی که دارد، در انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شود. از جمله انواع مهم دمپر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالانس دمپر: این دمپر دارای پره‌های آلومینیومی بسیار سبکی است و محل قرارگیری آن در پشت فن است. زمانی که فن تهویه هوا روشن می‌شود، پره‌های این دمپر به نحوی باز می‌شوند تا جریان هوا را به سمت بیرون هدایت کنند.
- فایر دمپر: ساده‌ترین کار برای جلوگیری از انتقال آتش یا دود به محیط کار یا منزل، استفاده از فایر دمپر یا دمپر آتش است. این Damper، در مسیر کانال تهویه قرار گرفته است و کنترل پره‌های آن توسط یک فیوز انجام می‌شود. زمانی که دمای هوا از یک حد تعیین شده (۷۴ درجه سانتی گراد) بیشتر شود، آلیاژ قرارگرفته درون فیوز، ذوب شده و به دنبال آن، فنر فشرده شده باز می‌شود. باز شدن فنر، نیروی زیادی به پره‌ها وارد می‌کند و آنها را خیلی سریع می‌بندد.
- دمپر اتوماتیک: نحوه کار این دمپر سیستم تهویه هوا، کاملا اتوماتیک و با کمک الکتروموتورهای مختلف است. نام دیگر دمپر اتوماتیک، دمپر موتوری است.
- دمپر کانالی: از این وسیله برای کنترل جریان هوا در مسیر بین دو یا چند کانال استفاده می‌شود. بهترین نمونه دمپر کانالی، دمپرهای گرد تک پره یا چند پره هستند.
- دمپر جریان معکوس: اگر بخواهید جریان هوا را به صورت یک طرفه کنترل کنید (مانند شیر یک طرفه آب)، این دمپر بهترین وسیله است. دمپر جریان معکوس، دارای پره‌هایی است که در جهت مخالف هم قرار گرفته‌اند.
هرچند دمپرها با وجود انواع مختلف، بیشتر برای کنترل جریان هوا مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما استفاده از آنها، تأثیر شگفت‌انگیزی بر کیفیت هوا و بازدهی انرژی در سیستم‌های تهویه مطبوع دارد.در بخش بعدی این موضوع را بیشتر بررسی می‌کنیم.
این نکته را هم یادآور می شویم اگر قصد خرید فن سانتریفیوژ را دارید می توانید به فروشگاه بستانچی مراجعه کنید و براساس نیاز خود مدل مناسب را انتخاب و خریداری کنید.
بررسی تأثیر دمپرها بر کیفیت هوا و بهره‌وری انرژی
نقش دمپر در کیفیت هوای محیط چیست؟ این سوالی است که بسیاری از افراد، هنگام استفاده از دمپر ممکن است در ذهن داشته باشند.
خوب است بدانید که دمپرها، تأثیر ویژه‌ای در کنترل رطوبت دارند؛ زیرا با تنظیم دبی هوای گرم یا سرد، می‌توانند رطوبت محیط را در یک محدوده دلخواه ثابت نگه دارند. قطعاً تنظیم رطوبت، باعث عدم رشد انواع باکتری، قارچ و کپک در محیط‌های آزمایشگاهی، انبار و غیره می‌شود.
از طرفی، ساختار پره‌ای دمپر، مانع ورود انواع آلودگی، اشیا مضر و گرد و غبار به داخل ساختمان می‌شود. با این کار، می‌توانید خطرات انواع بیماری‌های تنفسی را کاهش دهید.
نقش دمپر در بازدهی و بهره‌وری انرژی نیز با تنظیم جریان هوا و کاهش مصرف انرژی برق، کاملاً تایید شده است. در حقیقت، دمپرها جریان هوا را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که گرمای داخل ساختمان تا حد مناسب افزایش یا کاهش یافته و از اتلاف انرژی جلوگیری شود.
نصب و راه اندازی صحیح دمپرها در سیستم تهویه
اگر می‌خواهید بدانید نحوه نصب دمپر چیست؟ این بخش را از دست ندهید. اولین مرحله از نصب اصولی دمپر، انتخاب نوع مناسب (دستی، موتوری، گلویی و …) است. بهتر است دمپر را متناسب با نوع سیستم تهویه مطبوع، محل نصب و نیازهای خود انتخاب کنید. قبل از نصب دمپر، بهتر است کانال‌های تهویه هوا را کاملا تمیز کنید. گرد و غبار را بشویید و مواد حساسیت‌زا را برطرف کنید.
پس از آن، قطر کانال را اندازه بگیرید؛ برای قرار گرفتن دقیق دمپر در محل مناسب، باید یک دمپر به اندازه همین قطر، خریداری کنید. اگر دمپر سیستم تهویه هوا را نزدیک یا روی کابل‌های برق نصب می‌کنید، مطمئن شوید که در نزدیکی محل نصب، هیچ لوله‌کشی آب انجام نشده باشد. با این شرایط، پس از ایجاد سوراخ‌های لازم در ناحیه قرارگرفتن اتصالات و پیچ‌ها، دمپر را روی جایگاه خود، نصب کنید. بهتر است هنگام راه اندازی دمپر، یک بار آن را در یک محیط ایزوله تست کنید.
