آیا تا کنون با حجم زیاد بخار در استخرها مواجه شده‌اید؟ یا در فضای پارکینگ‌های طبقاتی حس خفگی و تنگی نفس را تجربه کرده‌اید؟ اگر این حالت‌ها برای شما پیش آمده باشد، به احتمال زیاد در سیستم تهویه و فن‌های موجود در ساختمان مشکلی وجود دارد که باید سریع رفع شود.از انواع فن‌ها برای ایجاد گردش هوای دائمی در مکان‌های سرپوشیده و فضاهایی که امکان گردش هوا به صورت خودکار وجود ندارد یا گردش هوای خودکار زمان‌بر خواهد بود، استفاده می‌شود.
اگزاست‌فن یکی از انواع فن‌هایی است که کار گردش و خروج هوا را انجام می‌دهد. برای درک بهتر، لازم است قبل از توضیح درباره نحوه عملکرد اگزاست‌فن به بررسی کاربردهای آن بپردازیم.
از اگزاست‌فن در حمام، دست‌شویی، استخرهای سرپوشیده و سونا استفاده می‌شود. در این مکان‌ها بخار و رطوبت بالایی وجود دارد که تنفس را بسیار سخت می‌کند. اگر این بخار به خارج رانده نشود، میعان رخ می‌دهد و قطرات آب روی دیوار و سقف شکل می‌گیرند که افتادن این قطره‌ها روی سر و صورت، انسان را کلافه می‌کند. از طرفی دیگر، میزان رطوبت بالا در یک فضای بسته و وجود این قطره‌های آب، قارچ و سیاهی روی دیوار و سقف‌ها می‌کند. بنابراین، یکی از کاربردهای اگزاست‌فن در محیط‌های مرطوب است.
استفاده از اگزاست‌فن‌ها در آشپزخانه، به‌خصوص آشپزخانه‌های رستوران‌های بزرگ، رایج است. بوی غذاهای مختلف و هم‌چنین گرمای زیاد تولیدشده توسط گاز و فِر ها شرایطی را ایجاد می‌کند که استفاده از اگزاست‌فن در این مکان‌ها ضروری می‌شود.در فصل‌های گرم سال اگزاست‌فن‌ها می‌توانند مکملی برای دستگاه‌های تهویه مطبوع باشند. در کارگاه‌ها، گاراژها، پارکینگ‌های بزرگ و طبقاتی، کارخانه‌های صنعتی و شیمیایی و آزمایشگاه‌ها نیز از اگزاست‌فن استفاده می‌شود. در محیط‌هایی که گازهای خطرناک و غیر قابل استشمام برای انسان تولید یا استفاده می‌شود استفاده از این فن اصل اساسی است.
البته در کارخانه‌هایی که گازهای شیمیایی تولید می‌کنند و در محیط‌های صنایع نفت، گاز و سیمان، این هوای آلوده نباید کاملا به محیط خارج منتقل شود؛ بلکه هوا باید تصفیه و پاک شود و دوباره به محیط داخلی بازگردد. این فرآیند دیگر خروج هوا نیست و گردش هوا نام دارد که در ادامه به توضیح آن خواهیم پرداخت.
تا این‌جا درباره عملکرد مکش اگزاست‌فن صحبت کردیم؛ اما، اگزاست‌فن‌ها می‌توانند مکنده یا دمنده باشند و بسته به شرایط، عملکرد متفاوتی از خود نشان دهند. به‌عنوان مثال، در مرغ‌داری‌ها نیاز است که بوی بد و هوای درون مرغ‌داری به بیرون منتقل شود که در این حالت عملکرد اگزاست‌فن به‌صورت مکش هواست اما گاهی هوای بیرون از هوای داخل محیط بهتر است که در چنین شرایطی اگزاست‌فن به‌عنوان یک فن دمنده عمل و هوای بیرون را به داخل منتقل می‌کند. به‌عنوان مثال، در محیط‌های صنعتی علاوه‌بر استفاده از فن‌هایی که هوای آلوده را به بیرون منتقل می‌کنند، از اگزاست‌فن‌ها برای انتقال هوای تمیز بیرون محیط به درون آن استفاده می‌شود.
درنتیجه، از اگزاست‌فن‌ها برای تمامی محیط‌های بسته اعم از منازل، انبارها و فروشگاه‌ها می‌توان استفاده کرد.
همان‌طور که گفته شد، با توجه به شرایط، اگزاست‌فن می‌تواند دمنده یا مکنده باشد و در محیط‌های بسته شرایط را برای فرآیند تهویه مطبوع فراهم کند. به‌طورکلی از اگزاست‌فن‌ها در ۲ حالت استفاده می‌شود:
برای تخلیه و خارج کردن هوا از یک محیط یا وارد کردن هوای تمیز بیرون به داخل یک محیط
گردش هوا در یک محیط
در فضاهای خانگی و صنعتی ورود و خروج هوا در یک فضای بسته توسط اگزاست‌فن انجام می‌شود؛ اما، در فرایند گردش هوا ابتدا هوای آلوده محیط توسط اگزاست‌فن مکیده می‌شود و به دستگاه‌های هواساز می‌رسد. در این‌حالت بهتر است از اگزاست‌فن‌هایی استفاده شود که قدرت موتور بالاتری دارند و خود دارای فیلتراسیون، مانند فیلتر هپا، هستند.
فیلتر هپا(HEPA: high efficiency particulate air) به معنی تصفیه ذرات هوا با کارایی بالاست. فیلترهای هپا برای تصفیه هوا از سه مکانیزم مختلف استفاده می‌کنند که درنهایت ۹۹٪ ذرات آلاینده را از بین می‌برند.
در گردش هوا، ارتباط بین اگزاست‌فن با دستگاه هواساز از طریق لوله‌های flexible و کانال‌کشی است. دستگاه‌های هواساز هوای آلوده را فیلتر می‌کنند؛ البته، این دستگاه‌ها گاهی اوقات صرفاً کار فیلتراسیون را انجام نمی‌دهند. مثلا در فصل زمستان از هواسازهای گرم‌کننده که به موتورخانه متصل‌اند استفاده می‌شود تا هوای سرد، گرم و مجدداً به محیط منتقل شود یا در فصل تابستان از هواساز های سردکننده استفاده می‌شود. این همان رابطه‌ی مکملی بین سیستم تهویه مطبوع و اگزاست‌فن در فصل‌های گرم سال است که متعالی‌ترین حالت تهویه نیز هست.
در صنایع، آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و تمامی مکان‌هایی که گازهای خطرناک برای محیط‌زیست، گازهای آلوده، شیمیایی و غیر قابل استشمام برای انسان تولید می‌شود، پس‌از این‌که هوا توسط دستگاه‌های هواساز فیلتر شد هوای تمیز از سقف وارد اتاق تمیز می‌شود. سپس هوای تمیز توسط اگزاست‌فن مکیده می‌شود و دوباره به همان فضای بسته برمی‌گردد.
این عملکرد اگزاست‌فن ادامه می‌یابد تا زمانی‌که دمای محیط به دمای تعیین‌شده در ترموستات دستگاه برسد. وقتی هوا مجددا گرم شد، این فن به‌صورت خودکار شروع به کار می‌کند.
اگزاست‌فن یک دستگاه الکتریکی است و طبیعتاً با برق کار می‌کند. جریان الکتریسیته باعث می‌شود که موتور بچرخد و سپس پره‌های دستگاه حرکت کنند.
این فن را باید در ارتفاع بالا نصب کنید. در یک فضای بسته همیشه دمای هوا در قسمت‌های بالایی بیشتر است؛ بنابراین، اگر دستگاه در ارتفاع بالاتری باشد، ترموستات زودتر فن را روشن می‌کند و عملکرد دستگاه نیز بهتر خواهد بود. هر چه هوای گرم بیشتری به اگزاست‌فن برسد، به‌همان میزان هوای تازه و خنک‌تری نیز به محیط وارد می‌شود و زمان کم‌تری برای تهویه تلف خواهد شد.
همان‌طور که اشاره کردیم اگزاست‌فن دستگاهی با موتور قوی است و جریان الکتریسیته‌ای که به موتور می‌رسد، آن را کنترل می‌کند. هنگامی‌که سرعت بالاتری انتخاب می‌شود، خازن برق بیشتری را به موتور می‌فرستد و در نتیجه پره‌ها سریع‌تر می‌چرخند. این فرایند باعث چرخش بیشتر در دقیقه و در نهایت، تهویه سریع‌تر و بهتر می‌شود.
